Niet alleen in afgelegen groeves of langs verre stranden vind je fossielen. Paleobioloog Jelle Reumer biedt luie amateurs een prima alternatief: de stadspaleontologie. Een rondgang langs belemnieten in Hoog Catharijne en stromatolieten in de Domkerk.

‘Fossielen zijn veel dichterbij te vinden dan veel mensen denken. Kijk in huis eens goed naar je eigen schoorsteenmantel en vensterbank of de stoeprand voor het huis en je hebt een aardige kans dat daar Belgisch hardsteen bij zit. Dat zit vaak bomvol fossiele zeeleliefragmenten en met een beetje geluk zie je ook nog een mooi aangesneden koraaltje. Het is minstens 330 miljoen jaar oud, want Belgisch hardsteen stamt uit het laat-devoon of vroeg-carboon’, aldus paleobioloog Jelle Reumer, hoogleraar vertebratenpaleontologie in Utrecht en auteur van het recent verschenen boek Kijk waar je loopt!

Stadspaleontologie
Reumer breekt hierin een lans voor de stadspaleontologie, want ook winkelcentravloeren, standbeelden, gevelstenen en grafzerken zijn vaak gemaakt van geïmporteerd natuursteen. Daarin zijn schitterende fossielen te ontdekken. ‘Om een ammoniet te vinden hoef je dus helemaal niet naar Lyme Regis, ze zitten ook in de vloer van het winkelcentrum. Voor een zee-egel hoef je niet naar Normandië en voor een fossiel koraalrif niet naar Australië, want er zitten er genoeg in de stoeprand’, stelt Reumer. ‘Het zoeken naar fossielen in de stad heeft ten opzichte van het zoeken in de vrije natuur één nadeel: het wordt niet gewaardeerd wanneer je het aangetroffen fossiel daadwerkelijk probeert te verzamelen om mee naar huis te nemen.’ Laat de geologenhamer en beitel dus thuis en neem een fototoestel of smartphone mee, is Reumers advies.

Opmerkzaamheid
Kijk waar je loopt! staat vol met fossiele vondsten die in Nederlandse binnensteden zijn gedaan. ‘De samenstelling van dit boek is resultaat van mijn eigen opmerkzaamheid en vooral ook van die van anderen. Het is daarom onvermijdelijk incompleet’, constateert Reumer. ‘Dat is niet erg; het gaat erom opmerkzaamheid te kweken.’ Iedereen kan volgens hem in zijn eigen woonomgeving ook bijzondere en misschien nog wel veel zeldzamere fossielen vinden. Achter in het gidsje zijn blanco pagina’s opgenomen om aantekeningen van zulke eigen ontdekkingen te maken. ‘Als ze de mooiste naar mij sturen, komt het wellicht in een tweede druk’, glimlacht Reumer. ‘Ik kan nu nauwelijks nog normaal door de stad lopen, ik zie echt overal fossielen’, vertelt Reumer. ‘We lopen vaak als zombies over en langs allerlei dingen heen. Er zijn mensen die een godganse dag in het oerlijke en naargeestige winkelcentrum Hoog Catharijne rondlopen op koopjesjacht en je meewarig aankijken als je ze wijst op de prachtige ammonieten en belemnieten in de natuurstenen vloer.

Vanaf het Centraal Station loop je over een miljoenen jaren oude verkitte zeebodem. Het Nederlands Instituut voor Biologie is gevestigd op de rand van een schitterende fossiele rif-afzetting. Prachtig toch?’ Het beige gesteente van Hoog Catharijne staat bekend als jura-marmer, maar Reumer wijst erop dat dit een verkeerde aanduiding is. ‘In marmer zitten geen fossielen, dit is Beierse kalksteen uit groeves bij Treuchtlingen en Pappenheim. Het is gesteente uit het late jura en zo’n 157 tot 152 miljoen jaar oud’, aldus Reumer. De groeves bij Treuchtlingen hebben gigantische hoeveelheden fossielrijke kalksteen opgeleverd, boordevol aangesneden ammonieten, belemnieten en bekersponzen.

In Nederland zijn ook de winkelcentra Alexandrium bij treinstation Rotterdam Alexanderpolder, Beatrixkwartier in Den Haag en winkelcentrum Marsmanplein in Haarlem-Noord ermee bekleed. Van de laatste vindplaats siert een foto van de ammoniet Aulacostephanus de voorplaat van Kijk waar je loopt! ‘Het zijn mooie fossielen, maar zeldzaam zijn ze dus niet’, weet Reumer. Het ligt bijvoorbeeld ook in het operagebouw van Kopenhagen, het parlement van Vilnius en het John Wayne Airport in Santa Ana, vlak onder Los Angeles. Volgens Reumer is het Al Hamra Tower Business Center in Koeweit het grootste bouwproject waarin het Beierse gesteente is verwerkt: 340.000 vierkante meter ofwel 34 hectare fossielrijke tegels.

Comfortzone
Reumer begon zo’n tien jaar geleden met zijn research voor het boekje. ‘Ik heb vooral veel zitten googlen om te achterhalen waar gesteentes vandaan komen. Aannemers en architecten gebruiken heel andere namen, maar met een beetje speurwerk is er wel achter te komen.’ In zijn boek ‘wandelt’ hij van oud naar jong: van een spectaculaire nautilus-inktvisfossiel Orthoceras in Zweeds Ölandsteen uit het ordivicium (485 tot 444 miljoen jaar oud) in een Zierikzeese trouwzaal tot nog onbekende schelpdieren in het Rotterdamse beeld ‘Liggende figuur’ van Fritz Wotruba van Oostenrijks Leithakalk uit het mioceen (16 tot 13,5 miljoen jaar oud). ‘Alle stadsfossielen zijn inderdaad ongewervelden, ze hebben me flink uit mijn comfortzone gehaald’, constateert de vertebratenpaleontoloog. ‘Een Archaeopteryx zie ik nog niet zo snel in een winkelcentrum opduiken, maar er valt genoeg te ontdekken. In de stadspaleontologie zien we een aanzienlijk deel van de evolutie van het leven op aarde terug.’

Rondwandeling door prehistorisch Utrecht

2a Plint Domtoren, Dompleinzijde op ooghoogte: Exogyra- of Nanogyra-oestersin lichtgrijs Portlandkalk uit Zuid-Engeland, ouderdom eind-jura (152 tot 145 miljoen jaar oud). ‘De tweekleppige weekdieren verschillen in uiterlijk niet van de oesters die de viswinkel dagelijks verkoopt’, aldus Reumer. Foto: Jelle Reumer

2b Plint zuidwand Domkerk, tegenover het Academiegebouw: stromatolieten in grijs kalksteen, ouderdom vrijwel zeker carboon (359 tot 299 miljoenjaar oud). Deze versteende spekkoekachtige structuren bestaan uit dunne laagjes kronkelig afgezet kalk door eencellige algen. Foto: Jelle Reumer.

2c Sokkel van Jan van Nassaumonument op het Domplein: brachiopoden in grijs Iers of Belgisch hardsteen, ouderdom laat-devoon tot vroeg-carboon (383 tot 331 miljoen jaar oud). Het betreft hier resten van armpotigen, zeedieren met twee scharnierende schelphelften die niet nauw verwant zijn aan de huidige tweekleppigen of bivalven. Foto: Jelle Reumer.

3 Stoep voor Lange Nieuwstraat 56: Asteractinella-bekerspons in grijs Belgisch hardsteen uit de buurt van Doornik (Tournai), ouderdom vroeg-carboon (359 tot 347 miljoen jaar oud). Zeer forse en fraaie bekerspons met zeven grote en twee kleine lobben. Is zelfs op Google Streetview te zien. ‘Zo mooi, dat het een omweg waard is’, meent Reumer. Inmiddels is ook in Leiden een vondst van deze zeldzame bekerspons gemeld. Foto: Jelle Reumer.

4 Stoepranden langs Korte Jansstraat, westzijde: zeelelies en Zaphrentis-achtige koraaltjes in grijs Iers of Belgisch hardsteen, ouderdom laat-devoon tot vroeg-carboon (383 tot 331 miljoen jaar oud). Complete zeelelies, op stelen aan de zeebodem vastzittende stekelhuidige dieren, of kelken zijn nauwelijks te vinden, maar dwars of deels overlangs doorgesneden steel- of armonderdelen zijn zeer talrijk in dit gesteende aanwezig. Foto: Moebius.

Vijf andere verdwaalde stadsfossielen in Nederland:

Vloer stadhuis Enschede: Lituites-inktvis met krulstaart in zwart Brunflo-kalksteen uit Midden-Zweden, ouderdom ordovicium (485 tot 444miljoen jaar oud). Foto: Jelle Reumer.

Door Gert van Maanen
Bron : Bionieuws

Minder dan 30 liter zeewater hadden onderzoekers nodig om hele walvishaaipopulaties in kaart te brengen. Daarmee is voor het eerst zogeheten environmental DNA (e-DNA ) ingezet om niet alleen de aanwezigheid van een soort aan te tonen, maar ook de genetica van hele populaties op te helderen. De nu bewezen methode maakt monitoring en beheer van deze en andere bedreigde diersoorten eenvoudiger, schrijven onderzoekers uit Denemarken, Verenigd Koninkrijk en Qatar 21 november in Nature Ecology & Evolution.

Betrouwbaarheid
Jaarlijks verzamelen zich honderden walvishaaien in de Perzische Golf voor de kust van Qatar om te foerageren op de eieren van tonijnen die in het gebied paaien. Al jaren deden marien biologen van Maersk Oil Research onderzoek naar de walvishaaien in het gebied dat bekend staat als het Al Shaheen Oil Field; inmiddels hebben ze meer dan driehonderd individuen geïdentificeerd op basis van weefselmonsters en patroonherkenning. Een uitgelezen kans voor onderzoekers van de Universiteit van Kopenhagen om de betrouwbaarheid van e-dna te testen.

De onderzoekers namen twintig zeewatermonsters, analyseerden het mitochondriaal dna en vergeleken deze met bekende sequenses van de eerder genomen weefselmonsters. ‘We waren verbaasd dat zelfs grote dna-fragmenten van de walvishaaien intact zijn gebleven in het zeewater’, zegt eerste auteur Eva Egelyng Sigsgaard in een persbericht van de Universiteit van Kopenhagen. ‘Het werd nog interessanter toen we sequenses ontdekten van veel verschillende individuen.’

‘Dit project met walvishaaien was een unieke kans om de potentie van deze DNA -methode op populatieschaal te testen, aangezien we een groot aantal weefselmonsters tot onze beschikking hadden om mee te vergelijken’, zegt onderzoeksleider Philip Francis Thomsen, die eerder al de toepasbaarheid van e-dna in marien water aantoonde.

Foto-identificatie
Nu blijkt dat de methode werkt, kunnen onderzoekers gemakkelijker informatie over populaties verzamelen. En dat is handig voor een soort die enorme afstanden aflegt en zich niet altijd laat zien. Voorheen onderzochten biologen de walvishaaien met behulp van akoestische en satelliettags, en foto-identificatie op basis van de witte stippen op de huid. ‘Dat vereist echter wel dat we walvishaaien ook daadwerkelijk zien, wat niet altijd het geval is’, zegt marien bioloog en mede-auteur Steffen Sanvig Bach van Maersk.

Ook speculeren de onderzoekers dat ze de e-DNA -methode kunnen inzetten om voedselketens te bestuderen. Uit de monsters bleek nu al een duidelijke correlatie tussen het aantal walvishaaien en hun voornaamste voedsel: hoe meer tonijn-DNA in de watermonsters, hoe meer DNA van walvishaaien ze aantroffen.

Bron: http://www.bionieuws.nl/artikelen/walvishaaien-in-een-druppel-zeewater/

Door Maartje Kouwen

Wist u dat de Griekse filosoof Aristoteles ook grondlegger is van de studie van het zeeleven? Deze “Linnaeus avant la lettre” bracht een belangrijk deel van zijn leven door met het onderzoeken van de mariene biodiversiteit. Meer nog, meer dan 40% van de dieren die hij bestudeerde, waren uit zee afkomstig. Had hij vandaag geleefd, hij zou een geknipte ambassadeur zijn voor het hedendaagse mariene biodiversiteitsonderzoek! Om dit deel van zijn carrière in de schijnwerpers te plaatsen, brengen we in vijf episodes diverse aspecten van zijn leven en werk, en leggen het verband met relevante actuele initiatieven en projecten. Door dit te doen hopen we aan te tonen hoezeer zijn werk ook vandaag nog leeft en betekenis heeft… Maar eerst gaan we even in de tijd terug om de man Aristoteles wat beter te leren kennen, en zo te begrijpen hoe de zee zijn leven binnendrong.

Ter erkenning van de belangrijke bijdrage van Aristoteles tot de wijsbegeerte en de wetenschappen, betitelde UNESCO 2016 (i.e. 2400 jaar na diens geboorte) tot het “Aristoteles Jaar”. Om zijn specifieke bijdrage aan de mariene wetenschappen te vieren, brengen we 5 verhalen, die telkens wetenschappelijke bevindingen van onze Griekse held in de taxonomie, de ecologie en in de biogeografie van soorten, linken aan hedendaagse acties. Nu lopende internationale initiatieven als het Wereldregister van Mariene Soorten (WoRMS(link is external)), het Europese LifeWatch project (met Belgische en Griekse bijdrage), het Europese Mariene Observatie en Data Network (EMODnet(link is external)) en de Europese node van het  Ocean Biogeographic Information System (EurOBIS(link is external)) zijn heel wat aan Aristoteles verschuldigd. Laat ons dus even stilstaan bij hoe de man ook vandaag nog een invloed uitoefent op het mariene biodiversiteitsonderzoek!

		Aristoteles, de ‘Linnaeus-van-de-zee’ avant la lettre Aristoteles was veel meer dan een klassiek filosoof. Hij was ook een universeel wetenschapper, met een brede interesse in diverse wetenschappelijke disciplines. Voor biologie had hij een zwak, en heel wat vroege en grote taxonomen zoals Linnaeus en Mayr bewonderden hem. Maar ook vandaag, 2400 jaar later, oefenen de werken van Aristoteles nog steeds een grote aantrekkingskracht uit op vorsers op zoek naar de roots van het marien biologisch onderzoek. Deze informatie kan ook anno 2016 nog veel betekenen voor de kennis van het Middellandse Zee gebied. (Lees meer)
		Aristoteles en diens opmerkelijke prestaties binnen de mariene taxonomie  De werken van Aristoteles vormden de eerste publicaties over dierkunde en mariene biologie. Ze bevatten niet minder dan 1400 meldingen van namen van zeedieren, van in totaal 200 verschillende taxa. Namen als ‘tetrapoda’ en ‘malacostraca’ zijn meer dan twee millennia geleden aan zijn brein ontsproten en vandaag nog steeds in voege. Mede daarom kunnen we hem terecht als vader van de biologische classificatie huldigen. (Lees meer)
		Aristoteles en zijn studies naar kenmerken van zeedieren Hij was het die als eerste dieren onderscheidde op basis van waarneembare ‘soortkenmerken’.  Habitats, migratie, voedingstechnieken, manieren van voortplanting en vele andere kenmerken en anatomische details besprak hij in zijn werken. Dit inzicht en deze kennis van het zeeleven verdient onze waardering, temeer daar hij dit alles diende te volbrengen met als enige instrumenten zijn beide ogen. De gangbare moderne technologieën waren toen nog pure science fiction… (Lees meer)
		Aristoteles over verspreiding en migratie van soorten De eerste systematische verslaggeving van wat er leeft in de Middellandse Zee kwam voort uit zijn pen. Ook al bracht hij een belangrijk deel van zijn leven door aan de Egeïsche Zee, toch getuigt hij ook van een veel bredere kennis en bekendheid met andere deelgebieden van de Middellandse Zee. Aristoteles observeerde hoe vispopulaties migreerden en legde het verband met de voortplanting en voeding. Ook was hij zich al bewust dat paling vanuit rivieren naar zee trekt, al sloeg hij de bal mis bij het verklaren van hoe ze zich voortplanten (“paling ontstaat uit modder”). Al kunnen we hem dit moeilijk kwalijk nemen, want ook vandaag nog blijft dit mysterie grotendeels onopgelost! (Lees meer)
		Aristoteles en zijn bijdrage tot de naamgeving van zeedieren Aristoteles was een echte pionier in het samenbrengen van bestaande (volks)namen voor de mariene fauna en in het uitdenken van nieuwe namen. Veelal baseerde hij die op kenmerken van de soort, een praktijk die ook vandaag nog zowel voor wetenschappelijke als volksnamen gebruikelijk is. Als pionier had hij toen nog geen last van synoniemen (meerdere namen voor één taxon) en homoniemen (meerdere taxa voor één naam), iets wat op heden tot verwarring kan leiden. De man liet een gigantische erfenis na, met heel wat termen die tot op heden in de nomenclatuur gebruikt worden. (Lees meer)

Deze nieuwsreeks is een samenwerking tussen:

		Arristotle University of Thessaloniki – School of Biology(link is external) – Eleni Voultsiadou, professor  Dierkunde  aan de Aristoteles Universiteit van Thessaloniki (School of Biology), is de trekker van deze communicatieactie. Zonder haar toewijding en bijdrage zou deze artikelreeks niet zijn gerealiseerd. Prof. Voultsiadou heeft, naast haar specialisatie in mariene biologie, ook een sterke interesse in de geschiedenis en filosofie van de biologische wetenschappen en in zoölogische terminologie en nomenclatuur, zoals gedemonstreerd in haar publicaties over Aristoteles en zijn relatie tot de zeewetenschappen. Bij het compileren van de informatie voor deze nieuwsactie, konden we bogen op haar expertise wat leidde tot het documenteren van enkele intrigerende en zelfs grappige feiten die niet bekend waren bij een breder publiek. Daarnaast is prof. Voultsiadou ook actief binnen LifeWatch Griekenland en droeg ze bij aan de LifeWatchGreece Special Collection(link is external), met een geupdate checklist van de Griekse sponzen(link is external).
					Flanders Marine Institute (VLIZ)(link is external) – Het Vlaams Instituut voor de Zee is een centraal coördinatie en informatie platform voor marien en kustgebonden wetenschappelijk onderzoek. Als partner in verschillende projecten en netwerken, promoot en ondersteunt VLIZ het internationale karakter van Vlaams marien wetenscahppelijk onderzoek en internatinoale mariene educatie. Het VLIZ-datacentrum biedt begeleiding, technologieën en instrumenten aan aan wetenschappers en beleidsmakers ter ondersteuning van marien databeheer. Binnen internationale netwerken werkt het VLIZ mee aan de uitbouw van data-infrastructuren en bevordert het de doorstroming van mariene gegevens vanuit België. Het Datacentrum is onder andere verantwoordelijk voor het managementvan internationale e-infrastructuren zoals LifeWatch, het Wereldregister van Mariene Soorten, het centrale portaal voor het Europees Marien Observatie en Data Netwerk (EMODnet), the Europese node van het Ocean Biogeographic Information System (EurOBIS) en Marine Regions.
		Hellenic Centre for Marine Research (HCMR)(link is external) – HCMR voert wetenscahppelijk en technologisch onderzoek uit, alsook experimentele ontwikkeling en verdeling en toepassing van de bekomen resulaten, vooral met betrekkingen tot de bescherming vande hydrosfeer, organismen, de kust en de zeebodem, zowel op fysisch, chemisch, biologisch en geologisch vlak. Het Instituut voor Marine Biologie, Biotechnologie en Aquacultuur (IMBBC) is één van de drie HCMR deelinstituten. Hun focus ligt op ecosysteemstructuur, -functionering, – dynamiek en genetische diversiteit. Daarnaast kijken ze ook naar het beheer en de bescherming van mariene ecosystemen, de studie van veranderingen in biodiversiteit die veroorzaakt worden door natuurlijke en mensellijke verstoring en welk gevolg dit heeft op het functioneren van het ecosysteem.
		World Register of Marine Species (WoRMS)(link is external) – WoRMS heeft de ambitie om dé alles omvattende lijst van namen van mariene organismen wereldwijd te zijn, met inbegrip van de synoniemen. De inhoud wordt, in een continu proces, gecontroleerd door taxonomische experten die waken over de kwaliteit van de informatie. Dagelijks voegen taxonomische editors en leden van het data management team nieuwe informatie toe. WoRMS is tevens onderdeel van de LifeWatch Taxonomic Backbone.
		LifeWatch Belgium – Dit project maakt deel uit van de Europese LifeWatch infrastructuur(link is external). Het werd ontwikkeld als onderdeel van het Europees Strategische Forum voor Research Infrastructuur (ESFRI(link is external)) en kan gezien worden als een virtueel laboratorium voor biodiversiteitsonderzoek. België ondersteunt LifeWatch met diverse, elkaar aanvullende ‘in-kind’ bijdragen.  Deze worden geïmplementeerd als langere termijn projecten uitgevoerd door verschillende onderzoeksinstellingen en universiteiten te lande, en worden telkens door de respectievelijke overhead ondersteund. LifeWatch België zet in op het ontwikkelen van een brede range aan data services die gebruikers toelaten hun gegevens op te laden, te integreren en te verwerken en zo afgeleide producten te ontwikkelen. Het matchen van taxa met bestaande taxonomische registers en het opvragen van relevante verspreidingsinformatie maakt daar deel van uit.
		LifeWatch Greece(link is external) – de LifeWatchGriekenland Research Infrastructuur (LWG RI) wordt structureel gesponsord door GSRT. Het vormt de nationale bijdrage tot het minutieus catalogeren van Griekse ecosystemen en hun soorten, alsook het opvolgen van de soortenverspreiding in tijd en ruimte. Om dit doel te bereiken volgt LWG RI de centrale LifeWatch.eu aanbevelingen en streeft het ernaar alle Griekse wetenschappers actief in het biodiversiteitsonderzoek en binnen de data observatoria, samen te brengen. Een centraal portaal helpt deze visie voor een nationale centrale infrastructuur te bewerkstelligen, en omvat een gamma aan digitale services (e-Services) en virtuele labs (vLabs).
		EMODnet Biology(link is external) – het EMODnet biologie data portaal geeft, voor alle Europese regionale zeeën, vrije toegang tot gegevens over temporele en ruimtelijke verspreiding van mariene soorten en over soortskenmerken. EMODnet Biologie is onderdeel van het door de EU gefinancierd Europees Marien Observatie- & Data Network, en bouwt verder op het Wereldregister voor Mariene Soorten en het Europees Ocean Biogeografisch Informatie Systeem.
		European Ocean Biogeographic Information System (EurOBIS)(link is external) – EurOBIS is een online marien biogeografisch datasysteem dat gegevens samenbrengt over levende zeeorganismen. Hoofddoelen zijn: (1) het centralizeren van een grotendeels versnipperd landschap aan biogeografische data zoals verzameld door Europese instellingen allerhande; (2) het vrij en vlot beschikbaar maken van deze data. Om een basiskwaliteit te garanderen worden de gegevens, vóór publicatie, onderworpen aan een reeks kwaliteitscontrole procedures. De EurOBIS data vormen de ruggengraat van het EMODnet Biologie Portaal. EurOBIS is ook onderdeel van de LifeWatch Taxonomic Backbone.
					Mediterranean Ocean Biogeographic Information System (MedOBIS)(link is external) – Het MedOBIS virtuele lab (vLab) werd ontwikkeld in kader van het nationale bijdrage aan het LifeWatch project. Het biedt kwaliteitsgecontroleerde data en metadata aan aan OBIS en GBIF en maakt gebruik van bestaande ‘open source’ technologieën, internationale standaarden en tools die beschikbaar zijn via de OBIS helpdesk. Via MedOBIS kunnen gebruikers datasets van mariene soorte nnn het Middellandse Zee-gebied doorzoeken. Het doel is om een allesomvattend systeem te ontwikkelen voor Mediterane biologische data, zodat belangrijke wetenschappelijke vragen kunnen beantwoord worden. Op internationaal niveau vraagt OBIS zich hetvolgende af: “als wetenschappers data over zeeën en oceanen niet efficient kunnen verzamelen en delen met elkaar, hoe zal het dan mogelijk zijn om nieuwe, allesomvattende hypotheses over onze oceanen te ontwikkelen?” MedOBIs stelt zich exact dezelfde vraag op een meer regionale schaal en dit heeft  hun activiteiten de laatste 10 jaar grotendeels gestuurd. MedOBIS is onderdeel van de LifeWatch Taxonomic Backbone.
		Marine Regions(link is external) – De opzet van ‘Marine Regions’ is een standaard, relationele lijst van geografische namen te ontwikkelen, gekoppeld aan informatie en kaartmateriaal m.b.t. deze geografische lokaties. Op die manier wordt de toegang tot en de eenduidigheid in diverse geografische, zeegebonden namen (bv. zeeën, zandbanken, baaien,…) verbeterd. Ook grenzen van marien biogeografische gebieden of zones gehanteerd in een beheerscontext, worden op die wijze zo eenvormig mogelijk geduid.
		Interim Register of Marine & Non-marine Genera (IRMNG)(link is external) – het Interim Register van Mariene en Niet-mariene Genera is een voorlopige (‘interim’) compilatie van genusnamen. Ze omvat in één system zowel levende als uitgestorven biota. Het is een antwoord op taxonomische vragen of vragen m.b.t. bijvoorbeeld homoniemen, auteurschap, ‘parent-child’ relaties, verschillen in spelling en onderscheid tussen mariene en niet-mariene en/of fossiele en nog levende taxa. IRMNG maakt deel uit van de LifeWatch Taxonomic Backbone.

Bron : VLIZ & LifeWatch

Wereldwijde geodatabase maritieme grenzen nu nog uitgebreider en nauwkeuriger

Tien jaar geleden lanceerde de digitale mariene atlas MarineRegions.org een eerste versie met de shapefiles van ’s werelds EEZ’s. In het afgelopen decennium is het aantal gebruikers van deze website gestegen van enkele honderden tot meer dan honderdduizend unieke bezoekers per jaar. Marine Regions en zijn unieke identificatiecodes zijn uitgegroeid tot een standaard voor vele gebruikers uit de academische wereld, de industrie en het maatschappelijk middenveld. Vandaag wordt deze dataset van maritieme grenzen vb. ingezet als geografische ruggengraat voor het Wereldregister voor Mariene Soorten (WoRMS), als geo-eenheid voor het berekenen van visserijactiviteiten, of als een instrument bij de evaluatie van de gezondheid van de oceaan (OHI+).

In deze nieuwe versie 9 werden de maritieme zones en hun grenzen herberekend door gebruik te maken van publiek beschikbare basislijnen. De globale basislijnen die nu door het systeem ter beschikking worden gesteld zijn een combinatie van kustlijnen – als een proxy voor de laagwaterlijn – en de “rechte basislijn” of “archipelagische basislijn” (*).

Alle kustlijnen werden in de nieuwe versie in eerste instantie geïnventariseerd aan de hand van de “ESRI landendatabase 2014” en verder bijgewerkt met koraalrifdata uit de UNEP-databank “Coral Reef Distribution”, voor die landen waar koraalriffen van fundamenteel belang zijn voor de juiste berekening van de maritieme zone. Voor het inventariseren van de “rechte basislijnen” werden de nationale wetgevingen inzake maritieme grenzen en overeenkomsten afgetoetst met alle maritieme declaraties die aanwezig zijn in het archief van de Verenigde Naties.

Voor de opmaak van deze nieuwe versie werden een pak meer databronnen gebruikt: terwijl er dat in de vorige versie 8 nog 187 waren, werden in versie 9 meer dan 500 brondocumenten doorlopen. De consultatie van vele van deze nieuwe bronnen heeft geleid tot het toevoegen van nieuwe basislijnen, verdragen en gemeenschappelijke regelingen. Het volledige proces van het produceren van de maritieme grenzen wordt beschreven op de pagina “methodologie” en is ook te volgen in onderstaande animatie.

Animatie die het ontwerpen van de mariene grenzen in MarineRegions.org illustreert van begin tot einde.

Met deze nieuwe versie hoopt het VLIZ de globale gebruikers, die zich bezig houden met geospatiale analyse, nog beter te bedienen. MarineRegions.org hangt sterk af van de vrije uitwisseling van data en kennis met wereldwijde, Europese, regionale en nationale datatoeleveranciers en experten, waarmee samenwerkingsovereenkomsten worden gesloten. Ook met grote gebruikers worden goede afspraken in een samenwerkingsovereenkomst gegoten. Contacteer info@marineregions.org als uw organisatie ook zou geïnteresseerd zijn in het exploreren van een samenwerking.

MarineRegions.org is en blijft de enige databank met wereldwijde maritieme grenzen waarvan de datasets vrij beschikbaar zijn.

© E. de Roo

Link: marineregions.org

Bron : Het VLIZ

Wetenschappers geven de worstelende zeegrassen wereldwijd een stem. We moeten nú in actie komen om de zeer belangrijke zeegrassen te redden.

122 wetenschappers uit 28 landen slaken een noodkreet. Dat doen ze in de vorm van een verklaring waarin ze om meer aandacht, bescherming en waardering vragen voor zeegrassen. “Zeegrassen zijn van fundamenteel belang voor onze planeet.”

Bescherming
Bijna elk continent wordt erdoor omringd: zeegrassen. “Ze creëren leven in anders zuurstofloze, modderige leefgebieden waar ze sedimenten stabiliseren, grote hoeveelheden voedingsstoffen filteren en één van de meest efficiënte opslagruimtes voor koolstof vormen,” zo schrijven de onderzoekers. Wanneer zeegrassen verloren gaan, rent de waterkwaliteit achteruit. Net als de populaties vissen en andere zeedieren die in en van het zeegras leven. “Om het klimaat te stabiliseren en ook op lange termijn voedselzekerheid te hebben, moeten we zeegrassen beschermen.”

Toerisme en energie
Zeegrassen hebben het om meerdere redenen moeilijk, zo stellen de onderzoekers. Zo wordt er voor de kust van heel veel landen druk ontwikkeld: er worden havens aangelegd of energieprojecten gerealiseerd. Zeegrassen moeten dan wijken. Ook een slechtere waterkwaliteit – bijvoorbeeld door toerisme – is een probleem. Net als extreme weersomstandigheden.

“Wij vinden dat er actie moet worden ondernomen om de toekomst van het zeegras veilig te stellen,” zo schrijven de onderzoekers. Dat betekent heel concreet bijvoorbeeld dat we de waterkwaliteit op sommige plekken moeten verbeteren, terwijl we elders de destructieve visserij aanpakken. Ook moet er ruimte komen voor aangetast zeegras om te herstellen en moet het zeegras beter gemanaged worden.

Bronmateriaal:

“Securing a future for seagrass”
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door Hans Hillewaert (via Wikimedia Commons).

Wetenschappers luiden de noodklok: zeegrassen hebben nu onze hulp nodig

 26/09/2016

De helft (48 procent) van de Belgische visliefhebbers is bereid om meer te betalen voor zijn vis als die gecertificeerd duurzaam is. Dat blijkt uit een studie in opdracht van keurmerk MSC. Deze week is het ‘Bewuste Visweek’, een initiatief van milieuorganisatie WWF en de keurmerken MSC (duurzame wilde visvangst) en ASC (verantwoorde viskweek). Vandaag zijn er in België 100 MSC-gelabelde producten en 500 ASC-gelabelde producten op de markt. De Bewuste Visweek moet die duurzaamheidslabels extra onder de aandacht brengen.

website