DOMBURG – Langs de kust is op sommige plekken ‘s nachts weer zeevonk te zien. Het eencellige organisme is niet goed met het blote oog te zien, maar op foto’s is een blauwe gloed in het water te zien.
“Die blauwe kleur zie je met je eigen ogen niet zo duidelijk. Ogen zijn in het donker veel minder gevoelig voor kleuren”, zegt nachtfotograaf Jan Koeman. “Maar maak je er een foto van, komt het heel duidelijk over.”
Zeevonk
Koeman was in Domburg op het strand en zag het water wat oplichten. “Toen dacht ik: dat zou weleens de zeevonk kunnen zijn.”
Zaklamp
“In het echt lijkt het alsof iemand met een zaklamp op de golven schijnt, maar zie je die blauwe gloed niet zo goed”, zegt Koeman. Mensen die de zeevonk zelf willen fotograferen moeten wel een camera hebben met een gevoelige sensor, anders is het fenomeen niet vast te leggen.
Wat is Zeevonk ?
één van de spectaculairste fenomenen die zich in zee afspelen, het zogenaamde ‘lichten van de zee’ of in meer geleerde termen ‘mariene bioluminescentie’. Dit fluo-groene lichtverschijnsel wordt veroorzaakt door een chemische reactie bij een ééncellig wiertje met de welluidende naam, de Zeevonk (Noctiluca scintillans). Deze laatste kunnen met name in het late voorjaar en de zomer massaal aanwezig zijn aan het oppervlak van kustwateren. Wanneer het water in beweging wordt gebracht door de branding, of bv. in het kielzog van schepen, gaan ze oplichten.
De Zeevonk is een bolvormig ééncellig organisme, gekenmerkt door een zweephaar, en tot 1 mm groot wordend (zie figuur). Door deze relatief indrukwekkende grootte voor een ééncellig wezen, kunt u het zelf overdag waarnemen als het massaal voorkomt en soms in zalmroze vlekken kan worden aangetroffen, bijeengedreven aan het oppervlak. Als je je hand in een dergelijke wolk laat zakken, kun je dan immers de individuele wiertjes ‘voelen’ als fijne korreltjes in het zeewater.
Zeevonk in de jachthaven van Zeebrugge. (foto: Hans Hillewaert) BRON
De Zeevonk is overigens niet het enige zee-organisme dat licht geeft. Naar schatting meer dan de helft van alle zee-organismen wereldwijd beheersen de kunst om luciferine te oxyderen in de aanwezigheid van een enzym (luciferase) en zo licht uit te zenden.
Daarmee is bioluminescentie in zee – in tegenstelling met het land, waar bv. glimwormen bekend zijn als ‘lichtgevende’ dieren – hier één van de meest algemene fenomenen. Naast zweepwiertjes (waartoe de Zeevonk behoort), kunnen ook tal van bacteria, raderdiertjes, roeipootkreeftjes, mosseldiertjes, wormen, neteldieren, kamkwalletjes en vissen licht verspreiden. Je vindt ze op alle dieptes en in alle klimaatgordels.
In onze contreien is Zeevonk het best bekend voor zijn gratis ‘lichtreclame’. Maar ook andere zweepwiertjes, de kwal Pelagia perla en verschillende bacteria stralen hier soms licht uit.
Waarom doen ze het, zult u zich misschien afvragen? Afhankelijk van de condities, kan licht voedsel aantrekken, partners lokken of rovers misleiden. Voor Zeevonk neemt men aan dat vooral dit laatste aspect een rol speelt. Een visje dat zich bijvoorbeeld zou willen voeden met deze wiertjes, wordt bij elke beweging die hijzelf maakt, geconfronteerd met zich steeds weer verplaatsende lichtflitsen. Om het noorden te verliezen!
De wonderlijke wereld van de bioluminescentie
In de diepe en donkere oceanen maken vele zeedieren hun eigen licht voor de jacht, voortplanting en zelfverdediging. Bioluminescentie-deskundige Edith Widder was een van de eersten om deze glimmende wereld te filmen. Op TED 2011, brengt zij een aantal van haar flikkerende vrienden op het podium, en toont verbazingwekkende beelden van dit oplichtende onderzeese leven.